Dipnotlar

[1*] Elyazmasında yarım sayfa Engels tarafından boş bırakılmıştır. Bu sorunun yanıtı "Komünist İman Yemini Taslağı"ndadır: [46] 

"Yanıt: Proleterlerin tersine, geçen yüzyılda hâlâ hemen her yerde, ve şurada burada bugün de varolan zanaatçı, olsa olsa geçici bir proleterdir. Amacı, bizzat sermaye edinmek ve böylece öteki işçileri sömürmektir. Zanaat loncalarının hâlâ varolduğu yerlerde, ya da bir iş kurma özgürlüğünün, el işinin fabrika temeli üzerinde örgütlenmesine ve yoğun rekabete henüz yolaçmamış olduğu yerlerde, bu amacına çoğu kez ulaşabilir. Ama fabrika sistemi el işine girer girmez ve rekabet bütün gücüyle işlemeye başlar başlamaz bu olasılık ortadan kalkar ve zanaatçı giderek daha çok bir proleter haline gelir. Demek ki, zanaatçı, kendisini, ya bir burjuva haline gelerek, ya da genel olarak orta sınıfa geçerek, ya da (şimdi birçok durumda olduğu gibi) rekabet sonucu bir proleter haline gelerek ve proletaryanın hareketine —yani, azçok bilinçli komünist harekete— katılarak özgür kılar." (K. Marx, F. Engels, Collected Works, Progress Publishers, Moscow 1976, Volume 6, s. 101.) -Ed. 

[2*] Bu, besbelli ki, "Komünist İman Yemini Taslağı"nın 21. sorusuna verilen yanıtın aynen kalacağı anlamına gelmektedir: 

"Yanıt: Ortaklaşalık ilkesi uyarınca birbirleriyle birleşen halkların milliyetleri, bu birlik ile, bir o kadar kaynaşmak zorunda kalacaklar ve, böylelikle, tabakalar ve sınıflar arasındaki çeşitli farklılıklar, temellerinin —özel mülkiyetin— terkedilmesiyle ortadan kalktıkça, bunlar da kendilerini terkedeceklerdir."  (K. Marx. F. Engels, Collected Works, Vol. 6, s. 103.) -Ed.  

[3*] Bu sorunun yanıtı, "Komünist İman Yemini Taslağı"nın 22. Sorusuna verilen yanıttır: 

"Yanıt: Bugüne kadar varolan bütün dinler, tek tek halkların ya da halk gruplarının gelişimlerinin tarihsel aşamalarının ifadesiydiler. Ama komünizm, mevcut bütün dinleri gereksizleştiren ve onların yerini alan tarihsel gelişim aşmasıdır." (Loc. cit.) -Ed. 

[4*] Elyazmasının burasında bir boşluk var. Soru 18'in yanıtına bakınız. -Ed

.  

[44] Engels'in Komünizmin İlkeleri adlı yapıtı Komünist Birliğin programının hazırlanmasında, "Komünist İman Yemini Taslağı"nın (bkz: 46 nolu not) ardından gelen ikinci aşamadır. Engels bu İkinci Program Taslağını Komünist Birliğin Paris örgütünün talimatı üzerine kaleme almıştır. 

"Komünist İman Yemini Taslağı" ile kıyaslandığında, Ekim 1847 sonunda Engels tarafından yazıları Komünizmin İlkeleri'nin Komünist Birliğin Birinci Kongresinde tartışılan taslağın gözden geçirilmiş biçimi olduğu ortaya çıkıyor. Taslağın ilk altı maddesi tamamıyla değiştirilmiştir. Taslağı hazırladığı sırada Engels, Adalet Birliği yöneticilerinin henüz olgunlaşmamış . görüşlerine bazı ödünler vermek zorunluluğunu duymuştu. Bu ödünlerden bazıları İlkeler'de yer almamış, ötekiler ise önemli ölçüde değiştirilmişti. Bunun dışında her iki belge de birbirleriyle çakışmaktadır, şu farkla ki, İlkeler'e bazı yeni sorular eklenmiştir. Bunlar 5., 6., 10-14., 19., 20. ve 24-26. sorulardır. 

Komünizmin İlkeleri, Komünist Manifesto'nun ilk biçiminin esas temelini oluşturmuştur. Marx'a yazdığı 23-24 Kasim 1847 tarihli mektubunda Engels, eski ilmihal biçimini reddederek, programın Komünist Manifesto biçiminde hazırlanmasının daha iyi olacağını belirtiyordu. Manifesto'yu kaleme alırlarken, marksizmin kurucuları, Komünizmin İlkeleri'nde formüle edilmiş önermelerden bazılarını kullanmışlardır. 

Komünizmin İlkeleri ilk kez İngilizce olarak Plebs-Magazine'de, Londra'da, Temmuz 1914-Ocak 1915 arasında yayınlandı; ayrı bir basımı 1925'te Şikago'da çıktı (The Daily Workers Publishing Co.). Daha sonraki yıllarda birkaç kez Komünist Manifesto ile birlikte yayınlandı. 

 Komünizmin İlkeleri'nin bu ciltte yer alan metni, Karl Marx, Frederick Engels, Collected Works (Progress Publishers, Moscow 1976, Vol. 6, s. 341-357) adlı yapıttan Türkçeye çevrilmiştir. - 98. 

[45] Burada sınıflı toplumlar kastediliyor. Daha sonraları Engels, 1840'larda yazdıkları yapıtlarda Marx'ın ve kendisinin, insan gelişiminin ilkel sınıfsız aşamasından hiç sözetmediklerini, çünkü bu aşamanın tarihinin o sıra henüz incelenmemiş olduğunu belirtmiştir. (Bkz: Komünist Manifesto'nun 1888 İngilizce baskısına Engels'in koyduğu not; bu cildin 132. sayfasi) - 99. 

[46] "Komünist İman Yemini Taslağı" (Amentü), Komünist Birliğin 2-9 Haziran 1847'de Londra'daki Birinci Kongresinde tartışılan program taslağıdır. Taslağın tam metni ancak 1968'de ortaya çıkmıştır. Bu belgeyi İsviçreli Bert Andréas, Komünist Birliğin faal bir üyesi olan Joachim Friedrich Martens'in Hamburg'daki Devlet ve Üniversite Kütüphanesinde saklanan arşivi arasında bulmuştur.

1847 Ekim'inin sonlarında, daha gelişkin bir program taslağı olan Komünizmin İlkeleri üzerinde çalışırken, Engels, doğrudan doğruya bu "İman Yemini"nden yararlanmıştır. - 102.  

[47] İngiltere'de Emekçi Sınıfların Durumu'nun 1887 Amerikan baskısının Ek'inde ve ayrıca İngiliz baskısının ve İkinci Alman baskısının (1892) Önsözlerinde Engels, bunalımların yinelenmesi konusunda şöyle yazıyordu: "Büyük sınai bunalımların yinelenme dönemi metinde beş yıl olarak belirtilmiştir. Bu, besbelli ki, 1825'ten 1842'ye kadar olan olayları kapsayan dönemdi. Ama 1842'den 1868'e kadarki sınai tarih, gerçek dönemin on yıl olduğunu, ara sarsıntıların ikincil olduklarını ve gittikçe yokolma eğilimi gösterdiklerini ortaya koymuştur." - 105.

  

[48] Çartizm - İngiliz işçilerinin 1830'lar ve 1840'larda giriştikleri devrimci bir yığın hareketi. 1838'de Çartistler, parlamentoya sunulmak üzere, 21 yaşın üzerindeki erkeklere oy hakkı, gizli oy, parlamento adaylarında aranan belli bir mülke sahip olma koşulunun kaldırılması, vb. istemlerinde bulunan bir dilekçe (People's Charter) hazırladılar. Hareket büyük toplantılar ve gösterilerle başladı; slogan, People's Charter'ın uygulaması için savaşımdı. 2 Mayis 1842'de Çartistler, parlamentoya, bu kez birtakım toplumsal istemler içeren (daha kısa işgünü, daha yüksek ücretler, vb.) ikinci bir dilekçe gönderdiler. Bu dilekçe parlamento tarafından reddedildi. Buna karşılık olarak çartistler, bir genel grev örgütlediler. 1848'de, bir üçüncü dilekçeyle birlikte parlamentoya yığınsal bir yürüyüş planladılar. Ama hükümet, askeri birlikler getirerek bunu önledi. Bundan aylarca sonra, parlamento dilekçeyi inceledi ve reddetti. 1848'den sonra çartist hareket gücünü yitirmeye başladı. 

Çartist hareketin başarısızlığa uğramasının temel nedeni, açık bir programdan ve taktiklerden ve tutarlı bir devrimci proleter önderlikten yoksun oluşuydu. Ama çartistler, gene de, İngiltere'nin siyasal tarihini ve uluslararası işçi sınıfı hareketini büyük ölçüde etkilemişlerdir. -116.